بیراهه

بـسم الله الرحمن الرحيم

یکی از شبهاتی که وهابیون مطرح مي كنند بحث تبرك جستن شيعه به آثار و وسائل پیامبر یا اولیاء الهى مي باشد كه آن راحرام و بدعت مى شمارند.بحث تبرك به ائمه و اماكن مقدسه از نظر آنان شرك محسوب مي شود و با كساني كه قصد تبرك به آثار انبياء و اولياء را دارند به شدت برخورد مي كنند.

در اين مقاله سعي شده ابتدا به مفهوم شناسي تبرك پرداخته و سپس به موارد تبرك در قرآن و روايات اشاره مي كنيم.

مفهوم شناسي تبرك

 تبرک  از ریشه «ب ر ک» و به معنای نزدیکی و قرابت است¹. همچنين در لغت به معناي افزایش و نموّ ² یا سعادت هم معنا شده است.³ و در اصطلاح به معناي طلب بركت از حقايقي است كه خداوند براي آنها امتيازات خاص در نظر گرفته است.لازم است اشاره كنيم كه هر چيزي كه خيري در آن است ،آن خير از جانب حق تعالي در آن نهاده شده است و از اين طريق است كه خير را خواهانيم.⁴

 در معنای بركت سه اصل وجود دارد : زيادت، دائمي بودن ، قداست.

در ادامه براي بررسي بهتر لازم است برخي فتاواي وهابيت در زمينه تبرك آورده شود.

فتاوای وهابیون در حرمت تبرک

۱. صالح بن فوزان از مفتیان وهابیون می گوید: سجده کردن بر تربت اگر به قصد تبرک به این تربت و تقرب به ولی باشد، شرک اکبر است و اگر مقصود از آن تقرب به خدا با اعتقاد به فضیلت این تربت باشد، همانند فضیلت زمین مقدس در مسجد الحرام و مسجد نبوی و مسجد الأقصی، بدعت است…. ⁵ .

2. گروه دائمی مفتیان وهابیون می گویند:… توجه پیدا کردن مردم به این مساجد و مسح نمودن دیوارها و محراب ها و تبرک به آنها بدعت و نوعی شرک و شبیه به عمل کفار در جاهلیّت است. ⁶

3. ابن فوزان می گوید: تبرک به معنای طلب برکت و او به معنای ثبات خیر و طلب خیر و زیادتی آن است و این طلب باید از کسی باشد که مالک آن بوده و بر آن قدرت دارد و او همان خداوند سبحان است که برکت نازل کرده و ثبات می دهد. هیچ مخلوقی قدرت بر بخشش، برکت، ایجاد و ابقاء و تثبیت آن ندارد.
لذا تبرک به اماکن و آثار و اشخاص از زندگان و مردگان جایز نیست، زیرا یا شرک است و یا…. ⁷.

بررسي فتاواي وهابيان

ابتدا بايد دانست كه برداشت وهابيت از بدعت برداشتي نادرست مي باشد.بدعت در اسلام، به معنی نوآوری در اعمال یا اعتقادات دینی است به گونه‌ای که در قرآن و سنت نباشد⁸“ادخال ما لیس من الدین فى الدین".یعنی نسبت دادن چیزی به دین در حالی که در واقع جزء دین و شریعت نیست.اما گروهی انجام هر عمل عبادی را که در زمان پیامبر و خلفا انجام نمی شده را بدعت و حرام می دانند و معتقدند که از انجام چنین اعمالی باید صرف نظر کرد.در پاسخ عقيده آنان بايد گفت اگر  با چنین دید بسته ای به احکام شرع نگاه کنیم نباید هیچ تغییری در زندگی دینی ودنیایی مسلمانان را بپذیریم. باید با همان لباس صدر اسلام نماز بخوانیم، همان فکرهایی که آنان به ذهنشان می رسید به ذهن ما برسد و همان گونه که آنان به زنده ها یا اموات خود احترام می گذاشتند ما هم ادای احترام کنیم. واضح است که اين شيوه دینداری به نظر هیچ عالم دینی صحیح نیست.

از سوي ديگر در مورد تبرّک دلائل بسیارى وجود دارد که نشان دهنده  مستحب بودن آن مى باشد و قطعاً جایز است به شرط اینکه نیت در تبرّک، استمداد از روح بزرگ اولیاء الهى باشد نه اینکه بالاستقلال براى آنها قدرتى قائل شویم.

 تبرك در آيات و سيره

- خداوند متعال درباره حضرت نوح(علیه السلام) و همراهانش می فرماید: ” اهْبِطْ بِسَلام مِنّا وَ بَرَکات عَلَیْکَ وَ عَلی أُمَم مِمَّنْ مَعَکَ “؛ ⁹ ای نوح! از کشتی فرود آی که سلام ما و برکات و رحمت ما بر تو و بر آن امم و قبایلی که همیشه با تو هستند.
 - هم چنین درباره حضرت عیسی(علیه السلام) می فرماید: ” وَ جَعَلَنی مُبارَکًا أَیْنَ ما کُنْتُ وَ أَوْصانی بِالصَّلاهِ وَ الزَّکاهِ ما دُمْتُ حَیًّا “؛ ¹⁰ و مرا هر کجا باشم برای جهانیان مایه رحمت و برکت گردانید و تا زنده ام به عبادت نماز و زکات سفارش کرد.

- خداوند متعال در مورد تبرک حضرت یعقوب(علیه السلام) به پیراهن فرزندش حضرت یوسف(علیه السلام) و فرستادن آن برای پدرش یعقوب(علیه السلام) از قول حضرت یوسف(علیه السلام)می فرماید: ” اذْهَبُوا بِقَمیصی هذا فَأَلْقُوهُ عَلی وَجْهِ أَبی یَأْتِ بَصیرًا “؛ ¹¹ پیراهن مرا نزد پدرم یعقوب برده بر روی او افکنید تا دیدگانش بینا شود.

* عبداللّه بن احمدبن حنبل مى گوید: از پدرم درباره مردى که منبر پیامبر خدا را لمس نموده و بوسیده و به آن تبرّک مى جوید و همین کار را با قبر ایشان هم مى کند پرسیدم، وى گفت: اشکالى ندارد. ¹²

* ابراهیم بن عبدالرحمن بن عبدالقارى روایت مى کند که دیدم عبداللّه بن عمر دست خود را بر منبر پیامبر مى کشد و سپس بر روى خود مى مالد. ¹³

* سمهودی نقل می کند: عبدالله بن عمر دست راستش را بر قبر شریف پیامبر(صلی الله علیه وآله)می مالید و بلال نیز صورتش را. آن گاه از عبدالله بن احمد بن حنبل نقل می کند که این عمل به جهت شدت محبت بوده، و بدین جهت تعظیم و احترام اشکالی ندارد. ¹⁴ 

در پايان يادآوري اين نكته حائز اهميت مي باشد كه وهابيون معتقدند كه در حیات پیامبر تبرّک جایز، امّا در ممات ایشان جایز نیست. حال آنکه طبق آيات قرآن پس از رحلت پيامبر نیز ایشان زنده مى باشند و مانند زمان حیات منشأ برکات خواهند بود.

 تهيه شده توسط نويسنده وبلاگ بيراهه

 منابع:

1. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد14، صفحه5746، مدخل “تبرک” از مهرداد عربستانی 

2. سبحاني، جعفر؛ تبرک و توسل، بدعت، ص7، انتشارات مؤسسه امام صادق 7 ، چ1388.

3. لسان العرب ، ج10،ص 390 و صحاح اللغة ، ج4،ص 1075.

 4.  برداشت از : شهید مطهری، مرتضي؛ مجموعة آثار‌،‌ انتشارات صدرا، ج1، ص408. 

5. المنتقی من فتاوی الشیخ صالح بن فوزان، ج ۲، ص ۸۶٫.

6.  اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه و الافتاء، ح ۳۰۱۹٫.

7.  البدعه، ص ۲۸ ۲۹٫.

8.ملانوری، محمدرضا. «مفهوم‌شناسی بدعت و بدعت گذاران نزد عالمان شیعی و سنی». هفت آسمان، ش ۵۸  .

9. هود۱۱ آیه ۴۸٫.

10. مریم۱۹ آیه ۳۱٫.

11.یوسف۱۲ آیه ۹۳٫.

12.  وناءالوفاء ،ج2،ص/433.

13. طبقات ابن سعد ، ج2، ص/13.

14. وفاء الوفا، ج ۴، ص۱۴۰۵٫.